ABŞ-da federal hökuməti maliyyələşdirəcək yeni büdcənin qüvvəyə minməsi üçün vaxt az olsa da, ABŞ Konqresində razılığın əldə olunmaması hökumətin bağlanması riskini artırır. Ölkədə oktyabrın 1-də başlayacaq yeni maliyyə ilinə çox az vaxt qalmasına baxmayaraq, Konqres federal hökuməti maliyyələşdirəcək büdcə qanun layihəsi ilə bağlı hələ razılığa gəlməyib. Son 47 ildə büdcə çatışmazlığı səbəbindən hökumətin 21 dəfə “bağlandığı” ölkədə Konqresin ABŞ yerli vaxtı ilə sentyabrın 30-da gecə yarısına qədər federal hökuməti maliyyələşdirəcək yeni büdcə qanun layihəsini razılaşdırmaq lazımdır.
Publika.az xarici KİV-ə istinadən xəbər verir ki, respublikaçılar xərcləmə planları ilə bağlı fikir ayrılığına düşsələr də, partiya daxilində sağçı mühafizəkarlar xərclərin azaldılmasını, eləcə də Ukraynadakı müharibə üçün əlavə maliyyənin dayandırılmasını istəyirlər.
ABŞ Nümayəndələr Palatasının spikeri Kevin Makkartinin başçılıq etdiyi kompromis cəhdlərini rədd edən bu qrup, müvəqqəti büdcənin qəbulu ilə bağlı razılığa gəlsələr, Makkartini hakimiyyətdən kənarlaşdırmaqla hədələyirlər.
Hər hansı büdcənin qanuna çevrilməsi üçün Nümayəndələr Palatasında təsdiqləndikdən sonra Demokratların nəzarətində olan Senatdan keçməli və sonra ABŞ prezidenti Co Bayden tərəfindən imzalanmalıdır.
Sözügedən vəziyyət tam iqtisadi böhran təşkil etməsə də, ABŞ-da federal hökumətlə qarşılıqlı əlaqədə olan həyatın bir çox hissəsində pozulma riski daşıyır.
Bu proses zamanı qeyri-vacib dövlət işçiləri məcburi məzuniyyətə buraxılarkən, ABŞ ordusu, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (CIA), Federal Təhqiqat Bürosu (FTB) və Milli Təhlükəsizlik Agentliyi (NSA) kimi kəşfiyyat qurumları, həkimlər və tibb bacıları dövlət xəstəxanalarında çalışan, hava limanlarında və həbsxanalarda mühafizəçilər və s. dövlət işçiləri öz vəzifələrini davam etdirirlər.
Ölkədəki büdcə böhranları səbəbindən federal hökumətin vaxtaşırı “bağlanması” başqa ölkələrdə yaşayanlar üçün qəribə görünsə də, dünyada başqa nümunələr olmadığı üçün, Amerika xalqı bu vəziyyəti yaşayıb. Milyardlarla maliyyə böhranına səbəb olub. 1976-cı ildən bu yana müntəzəm olaraq 21 dəfə zərər dəyib.
Respublikaçılar və demokratların razılığa gələ bilməməsi səbəbindən baş verən bağlanmaların birincisi ABŞ-ın 38-ci prezidenti Cerald Fordun dönəmində baş verib və 11 gün davam edib. Fordun 1977-ci ildə hakimiyyəti təhvil verdiyi ABŞ-ın 39-cu prezidenti Cimmi Karterin dövründə federal hökumət beş dəfə bağlandı.
ABŞ-da federal hökumət onun 8 illik prezidentliyi dövründə 8 dəfə bağlanıb və bunu ən çox yaşayan prezident ABŞ-ın 40-cı prezidenti Ronald Reyqan olub. Ölkənin keçmiş prezidentləri Corc Buş və Barak Obama bir dəfə, Bill Klinton isə iki dəfə hökumətin bağlanması ilə üzləşiblər.
ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın hakimiyyəti dövründə hökumət üç dəfə bağlandı və 2018-ci ilin dekabrında başlayaraq 2019-cu ilin yanvarında başa çatan sonuncu bağlanma 35 gün davam etdi və bu, ABŞ tarixində ən uzun müddətə bağlandı.
Bu həftə ABŞ Konqresində razılıq əldə olunmasa, hökumətin 2019-cu ildən bəri ilk dəfə bağlanacağı gözlənilir.
Aysel Şahmar
