Daha əvvəl ABŞ prezidenti Co Bayden bildirib ki, nüvə silahından istifadə ilə bağlı birbaşa təhlükə Karib böhranından sonra ilk dəfədir var. Öz növbəsində, Rusiya Federasiyası Hərbi Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, tarix elmləri namizədi Vladimir Kozin hesab edir ki, soyuq müharibə davam edir və onun intensivliyi artıb. Soyuq Müharibənin əlamətlərindən biri silahlanma yarışıdır ki, Avropa Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin sözlərinə görə, Avropa İttifaqı artıq bu yarışa daxil olub.
Bəs bu yarışda kim liderdir və ən güclü silahlı qüvvələrə malikdir?
Publika.az xəbər verir ki, silahlı qüvvələrin düzgün müqayisəsi üçün çoxlu faktorlar nəzərə alınmalıdır, onların əksəriyyəti isə açıqlanmır. Buna görə də, dünya ordularını müqayisə etməyin əsas üsulları qüvvələr balansı haqqında yalnız təxmini məlumat əldə etməyə imkan verir.
Dünyanın hər bir ölkəsinin hərbi gücünü sıralayan resurslardan biri "Global Firepower" (GFP) veb-saytıdır. Qeyd olunur ki, analitiklər ən güclü orduları sıralayarkən 50-dən çox amili nəzərə alırlar. Saytın müəllifləri dövlətlərin coğrafi mövqeyini, maliyyə və maddi-texniki göstəricilərini nəzərə alırlar.
Dünyanın ən güclü ordusu hansıdır?
GFP-nin məlumatına görə, ABŞ ordusu reytinqdə 142 dövlətin silahlı qüvvələri arasında ən güclüsüdür. Qeyd olunur ki, ABŞ ən çox təyyarəyə malikdir. Amerika ordusu beşinci nəsil F-22 Raptor və F-35 Lightning II qırıcılarından, həmçinin hücum helikopterlərindən ibarət ən böyük donanmalardan birinə sahibdir.
Aviasiya ilə yanaşı, ABŞ arsenalına 11 gəmi daxil olan ən böyük təyyarədaşıyan donanma daxildir. ABŞ-da həmçinin çoxlu sayda zirehli döyüş maşınları var: zirehli transportyorlar, piyadaların döyüş maşınları və minadan qorunan zirehli maşınlar. Birləşmiş Ştatlar Ukraynanı aktiv şəkildə silah və zirehli texnika ilə təmin edir, buna görə də ordu Kiyevə göndərilən silahları əvəz edəcək daha çox texnika almağa çalışır.
Ölkə rəhbərliyi dünyanın ən böyük müdafiə büdcəsini təmin edir. ABŞ Nümayəndələr Palatası 2023-cü maliyyə ili üçün təxminən 850 milyard dollar dəyərində müdafiə büdcəsini qəbul etdi. Bundan əlavə, reytinq müəlliflərinin istənilən hərbi əməliyyatların qanı adlandırdıqları neft hasilatında ABŞ lider olaraq qalır.
Hansı ordu Avropada ən güclü hesab olunur?
GFP reytinqində Rusiya ikinci yerdədir və İsveçin "Svenska Dagbladet" nəşrinin jurnalistləri Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Avropanın ən güclüsü olduğunu irəli sürürlər. Qəzet yazır: “İndi Rusiya həm çeviklik, həm mobillik, həm də texniki potensial baxımından son onilliklərin ən yüksək döyüş hazırlığındadır”.
Rusiya Silahlı Qüvvələri əsas döyüş tanklarının sayına görə lider olaraq qalır. GFP-nin məlumatına görə, Rusiyada tankların ümumi sayı 12,4 min təşkil edir. Eyni zamanda, döyüş bölmələrində maşınların sayı daha azdır. Polşanın "Defense24" nəşrinə görə, 2021-ci ildə Rusiyada təkmilləşdirilmiş T-72B3, T-80BVM və T-90M daxil olmaqla 3500 tank olub.
Özüyeriyən artilleriya qurğularının (SPQ) sayına görə Rusiya da birinci yerdədir - 2022-ci ilin əvvəlinə ölkədə 6,5 min SPQ olub. Rusiya ordusu bir neçə növ özüyeriyən artilleriya sistemlərindən, o cümlədən uzaq mənzilli 2S7M Malka 203 mm çaplı və təkmilləşdirilmiş 2S19M2 Msta-S özüyeriyən 152 mm çaplı haubitsadan istifadə edir.
Rusiyanın ballistik və qanadlı raketləri daşıyan nüvə və dizel-elektrik sualtı qayıqları da daxil olmaqla, böyük sualtı donanması var. İyul ayında Hərbi Dəniz Qüvvələri "Poseidon" sualtı gəmilərinin daşıyıcısına çevriləcək K-329 Belqorod xüsusi təyinatlı nüvə sualtı qayığını alıb.
Çin ordusu ən güclü ordulardan birinə necə çevrildi?
GFP reytinqində üçüncü yerdə əhalinin sayına görə lider olaraq qalan Çindir. Qeyd olunur ki, əhalinin çoxluğu silahlı qüvvələrin ehtiyaclarını tez bir zamanda ödəməyə imkan verir.
Mart ayında məlum olmuşdu ki, Çin müdafiə büdcəsini 229,5 milyard dollara çatdıracaq və onu hərbi xərclərdə ikinci yerdə saxlayacaq. Pekin hava qüvvələrini və donanmasını inkişaf etdirir. Yayda Fujian təyyarədaşıyıcısı Şanxaydakı Jiangnan tərsanəsində suya buraxıldı və bu, sıfırdan dizayn edilmiş və hazırlanmış ilk Çin təyyarə gəmisidir.
Çin də perspektivli silahlar hazırlayır. Aprel ayında Hərbi Dəniz Qüvvələri ilk dəfə YJ-21 hipersəs gəmi əleyhinə raketini sınaqdan keçirdi. Yeni silahın təyyarədaşıyan zərbə qrupları ilə mübarizə aparmağa imkan verəcəyi güman edilir.
İlk üçlük necə dəyişəcək?
GFP analitikləri hərbi qüvvələri müqayisə edərkən nüvə silahlarını nəzərə almırlar. Buna baxmayaraq, nüvə qarşısının alınması vəzifələrini səmərəli şəkildə yerinə yetirmək bacarığı inkişaf etmiş silahlı qüvvələrin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biridir. Amerika Alimləri Federasiyasının hesablamalarına görə, bütün nüvə başlıqlarının 90 faizi Rusiya və ABŞ-a məxsusdur. Utilizasiyası gözlənilən, yerləşdirilən və yığılan döyüş başlıqları da daxil olmaqla, Rusiyanın 5977, ABŞ-ın isə 5428 döyüş başlığı var. Üçüncü yeri qoruyan Çinin arsenalında 350 döyüş başlığı var.
Rusiya dünyada ilk olaraq hipersəs raketləri yaratdı. “The Washington Times” ABŞ Konqresinin Tədqiqat Xidmətinin hesabatına istinadən yazıb ki, ABŞ-ın raketdən müdafiə radarları Rusiya və Çin hipersəs raketlərini izləyə bilmir. Bu hal gələcəkdə dünyada qüvvələr balansını dəyişə bilər.
Həmçinin, Amerika aviasiyasının vəziyyəti ən güclü üç orduda qüvvələr balansına təsir edə bilər. ABŞ Hesabatlılıq Bürosunun hesabatına görə, 2021-ci ildə ABŞ döyüş təyyarələrinin yalnız bir hissəsi hazırda missiyalara hazırdır. Məsələn, "B-1 Lancer" strateji bombardmançılarının yalnız 40,7 faizi və F-22 Raptor qırıcılarının 50 faizi döyüşə hazır vəziyyətdə qalıb. Strateji və Büdcə Qiymətləndirmələri Mərkəzinin (CSBA) proqnozuna görə, Çin xərcləmə sxemini düzgün qura bilsə, Pekin səkkiz il ərzində donanmanın tonajını iki dəfə artıracaq. Bu, Çin Hərbi Dəniz Qüvvələrinin potensialını ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri ilə bərabərləşdirəcək.
Hindistan hansı yeri tutur?
Hindistan silahlı qüvvələri dünyanın ən güclü orduları reytinqində dördüncü yeri tutub. Əhali sayına görə Hindistan Çindən geri qalır, lakin analitiklərin fikrincə, Hindistanda orduda istifadə oluna biləcək insanlar daha çoxdur. Hindistan səfərbərlik ehtiyatı baxımından ilk üçlükdədir. Ölkənin silahlı qüvvələri müasir silahlarla, o cümlədən T-90S tankları və Su-30MKI qırıcıları ilə təchiz edilib.
Yaponiya özünümüdafiə qüvvələrinin imkanları
İlk beşliyə Yaponiya Özünümüdafiə Qüvvələri də daxildir. Ölkə konstitusiyası müdafiə ilə birbaşa bağlı olmayan silahlı qüvvələrin fəaliyyətini məhdudlaşdırır ki, bu da Tokionun ordunu gücləndirməsinə mane olmayıb.
Helikopter daşıyıcılarının sayına görə Yaponiya ABŞ-dan sonra ikinci yerdədir - Dəniz Özünümüdafiə Qüvvələrində bu tipli dörd gəmi var. Yaponiya da esmineslərin sayına görə ilk üçlükdədir. Özünümüdafiə qüvvələrinin arsenalında müasir tip 10 tankları, ağır silahları olan MCV (Maneuver Combat Vehicle) olan təkərli döyüş maşınları və Amerika F-35A Lightning II qırıcıları var.
İlk onluğa daha hansı ordular daxildir?
Ən güclü ordular arasında Cənubi Koreya, Fransa, Böyük Britaniya, Pakistan və Braziliya silahlı qüvvələri də var idi. Cənubi Koreya ordusunun güclü tərəflərinə yedəklənmiş və özüyeriyən artilleriyaların sayı, Fransa isə müasir "Şarl de Qoll" aviadaşıyıcısının olması daxildir. Böyük Britaniya Kral Donanmasının F-35B təyyarələrini daşıya bilən iki təyyarədaşıyan gəmisi var. Dünyanın ən çox əhalisi olan beşinci ölkəsi olaraq qalan Pakistan kadr baxımından yeddinci yerdədir. Öz növbəsində, Braziliya ən böyük ehtiyatlara malikdir.
Akqabay
